به قلم مهندس مصطفی آذرگون

کارشناس مهندسی مکانیک

مقدمه:

ساعات پایانی روزششم اکتبر سال ۱۹۷۳میلادی سرآغازی بر وقوع اولین بحران نفتی درجهان بود.آن روز که در بین یهودیان به یوم الکیپور(مقدس ترین روز یهودیان) مشهور است کشور های عربی با محوریت مصر و سوریه حملات گسترده ای را علیه  مواضع اسرائیل با هدف بازپسگیری اراضی اشغال شده در جنگ ۶روزه سال ۱۹۶۷ آغاز نمودند.

با شروع جنگ یوم الکیپور، مصر از محور صحرای سینا و سوریه از محور بلندی های جولان به اسرائیل حمله ور شدند و توانستند در روز اول جنگ موفقیت هایی را بدست آورند.در پی این تحولات رژیم ایالات متحده آمریکا و متحدانش به حمایت از اسرائیل می پردازند.کشور های عرب صادر کننده نفت بجزء عراق در پاسخ به مداخله کشور های غربی در این جنگ، اقدام به تحریم نفتی آن کشور ها  می کنند.

تحریم های نفتی متحدان اسرائیل توسط کشور های عربی از یک سو و تصمیم اوپک برای افزایش قیمت نفت در بازار جهانی و کاهش تولید نفت از سویی دیگرباعث می شود قیمت نفت افزایش ۴ برابری  در بازار های جهانی داشته باشد و ارزش آن از هر بشکه ۳دلار به بشکه ای ۱۲دلار برسد. رژیم پهلوی در ایران به عنوان یکی از کشور های عضو اوپک نیز در کنار فروش نفت به کشورهای درگیرجنگ مانند اسرائیل و مصر از تصمیم اوپک برای افزایش قیمت نفت استقبال می کند و سیاست افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی را دنبال می کند.هرچند به دلیل وابستگی شدید حکومت پهلوی به کشورهای غربی امکان دنبال کردن سیاست افزایش قیمت نفت بطور جدی برای ایران وجود نداشت در چنین شرایطی رژیم پهلوی برای جلب نظر غربی ها و تامین نظر آنها مبنی بر عدم افزایش قیمت نفت بیشتر به دنبال افزایش سطح تولید نفت خود بود تا بتواند از این طریق نفت بیشتری را به بازارهای جهانی عرضه کند و در آمدهای نفتی خود را افزایش دهد.

در بحبوبه بحران نفتی ۱۹۷۴-۱۹۷۳کشور های غربی و اروپایی و آسیای شرقی که دوران تازه‌ای را در عرصه صنعتی شدن طی می کردند با افزایش قیمت نفت طی این سال ها دچار بحران می شوند و کارخانه های آن کشورها که عمده سوخت و خوراک شان  نفت و مشتقات نفتی بود  مجبور به کاهش ۲۵درصدی محصولات تولیدی خود می شوند.

کمبود سوخت در آمریکا موجب پدیدار شدن صف های طولانی اتومبیل ها در مقابل پمپ بنزین ها می شود و در بزرگراه های ایالات های آمریکا حد سرعت تعریف  می شود و ساعت رسمی جهت صرفه جویی در مصرف انرژی یک ساعت به عقب کشیده  می شود به گونه ای که دانش آموزان در آمریکا ناچار می شوند در تاریکی سحر به مدرسه ها بروند.

جنگ یوم الکیپور در نهایت با تلاش کشور های اتحاد جماهیر شوری و ایالات متحده آمریکا در۲۵ اکتبرسال ۱۹۷۳ خاتمه می یابد. توافقنامه آتش بس بین طرفین درگیری در ماه مه ۱۹۷۴ امضاء می شود و پس از آن  تحریم های نفتی اعراب علیه کشور های غربی  نیز برداشته می شود.

بحران نفتی سال های ۷۴-۱۹۷۳ سرآغازی بود تا کشورهای غربی و آسیای شرقی استراتژی ذخیره سازی نفت در خاک خود را دنبال کنند و با تاسیس نهادی بنام آژانس بین‌المللی انرژی( (IEAمتشکل از ۲۹ عضو با هدف امنیت انرژی، توسعه اقتصادی، و حفاظت از محیط زیست  و همچنین جلوگیری از وقوع بحران های نفتی همچون بحران نفتی جنگ یوم الکیپور،گرد هم آیند و برای اهداف تعیین شده گام بردارند.مطابق تعهدی کشورهای عضو به این آژانس دارند آنها همواره ملزم هستند که حداقل به میزان ۹۰روز سوخت مصرفی وارادتی خود را در انبار های نفتی ذخیره کنند و میزان ذخیره انبار های نفتی آن کشورها هیچگاه نباید کمتر از میزان تعیین شده باشد.

ایالات متحده آمریکا که از بنیان گذاران آژانس بین‌المللی انرژی نیز می باشد در سال ۱۹۷۵تصمیم به ذخیره سازی نفت در ساحل خلیج مکزیک درلایه های نمکی زیر زمین نمود. در سال ۱۹۷۷اولین محموله نفت خام سبک عربستان سعودی به میزان ۴۱۲ هزار بشکه خریداری و به عنوان ذخایر استراتژیک نفتی(strategic petroleum reserve ) به این مخازن تزریق کرد.

ساخت این مخازن زیرزمینی ادامه پیدا کرد و با رخ داد دومین بحران نفتی در دهه هفتاد میلادی در سال ۱۹۷۹ که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و توقف صادرات نفت ایران به بازار های جهانی برای مدتی همراه بود،احساس نیازبه ذخیره سازی نفت برای ایالات متحده آمریکا بیشتر بیشتر شد تا اینکه این کشور با هدف ذخیره سازی ۱میلیارد بشکه نفت درلایه های نمکی زیر زمینی در سواحل خلیج مکزیک مبلغ ۴میلیارد دلار را برای ساخت غارهای ذخیره سازی هزینه کرد.

تاریخچه ذخیره سازی نفت خام در مغاره های سنگی زیر زمینی به چه مقطعی از تاریخ باز می گردد؟ مخازن ذخیره سازی نفت خام در لایه های نمکی زیر زمینی چگونه ساخته شده اند؟ برداشت نفت خام از این مخازن چگونه صورت می پذیرد؟

ایده ذخیره سازی نفت و مشتقات نفتی در مغاره های سنگی زیرزمینی در اوایل سال ۱۹۳۰ در سوئد ارائه شد. این ایده زمانی مطرح شد که ارتش سوئد به دنبال روشی مطمئن برای ذخیره سازی سوخت در شرایط جنگی بود.از دهه هفتاد میلادی کشورهای بسیاری در اروپا و دیگر بخش های دنیا شروع به استفاده از مغاره های سنگی برای ذخیره سازی مواد هیدروکربنی کرده اند.در واقع بحران های نفتی دهه هفتاد میلادی سرآغاز ساخت مغاره های ذخیره سازی نفت خام در ابعاد بزرگ در جهان بوده است.

به دلیل آنکه نفت خام قابلیت حلالیت نمک را در خود ندارد،مغاره های نمکی یکی از بهترین مکان ها برای ذخیره سازی آن می باشد. ایجاد مغاره های ذخیره سازی نفت خام در لایه های نمکی زیر زمینی طی فرآیندی بنام استخراج ((محلول  انحلالی)) انجام می گیرد.طی این فرآیند ابتدا یک حلقه چاه از سطح زمین به سمت لایه های نمکی زیرین حفر می شود با رسیدن عمق چاه حفاری شده به لایه های نمکی، آب شیرین  (Fresh Water ) از طریق لوله های تعبیه شده در چاه به زیر زمین تزریق می شود.آب ترزیق شده نمک را در خود حل می کند و باعث ایجاد غارهای ذخیره سازی در سازهای نمکی می شود.برای ایجاد مغاره های ذخیره سازی با ابعاد دقیق باید فرآیند تزریق آب و عمق لوله ها موجود در چاه را کنترل کرد.محلول آب نمک ایجاد شده از طریق چاه و لوله های برگشتی به سطح زمین انتقال داده می شود و جهت رعایت ملاحظات زیست محیطی می بایست واحد های فرآوری و تصفیه شورابه در نزدیکی تاسیسات ذخیره سازی احداث شود وآب تصفیه شده را مجددا به چرخه حفر مغاره برگردانده شود یا در صورت نزدیک بودن تاسیسات به دریا محلول نمکی حاصل شده را وارد دریا نمود.

برای محاسبه حجم مغاره ایجاد شده می توان از روش اندازه گیری غلطت نمک در آب ورودی و خروجی غار و اندازه گیری دبی آب استفاده کرد.بطور کلی برای ایجاد فضای ذخیره سازی به میزان ۱ بشکه نفت در لایه های نمکی می بایست ۷ بشکه آب شیرین به سازه های نمکی تزریق نمود.( مطابق استاندارهای بین المللی هر۱ متر مکعب برابر است با ۲۸۹۸۱/۶بشکه است)

به منظور برداشت نفت خام از غار های ذخیره سازی،باتوجه به اینکه دانسیته(چگالی) آب از نفت خام بیشتر می باشدو نفت روی آب شناور می گردد ابتدا آب شیرین توسط یک لوله با فشار بسیار زیاد  به قسمت های زیرین غار پمپ می شود  این کار باعث بالا آمدن نفت در مخزن می گردد و در نتیجه برداشت نفت صورت می پذیرد.

سایت های ذخیره سازی نفت خام ایالات متحده آمریکا در خلیج مکزیک در کدام ایالات ها واقع شده است؟/دلیل احداث مخازن ذخیره سازی نفت خام در کنار خلیج مکزیک چیست؟/حداکثر ظرفیت ذخیره سازی نفت خام در هر یک از این سایت ها به چه میزان می باشد؟/موجودی این مخازن در حال حاضر چقدراست؟

همانگونه که بیان شد ذخیره سازی نفت خام  توسط ایالات متحده آمریکا در غارهای نمکی ایجاد شده در سواحل خلیج مکزیک در پی بحران های نفتی دهه هفتاد میلادی انجام گرفته است. مجموع ظرفیت مجاز ذخیره سازی نفت خام در این مخازن در حال حاضر ۷۱۴ میلیون بشکه می باشدالبته در سال ۲۰۰۹ موجودی نفت خام ذخیره شده در این مغاره ها تا ۷۳۷ میلیون بشکه نیز اعلام شده است.این مخازن در ۴ سایت در ایالت های تگزاس و لوئیزیانا قرار دارند که عبارتند از:

شماتیکی از ۴ تاسیسات ذخیره سازی نفت خام در ایالات متحده آمریکا در خلیج مکزیک

۱-بایو چاکتا(BAYOU CHOCTAW):

سایت بایو چاکتا در ایالت لوئیزیانا در سواحل خلیج مکزیک واقع شده است.این سایت در آوریل ۱۹۷۷ اکتشاف شده است و در سال ۱۹۸۷ کار عملیاتی شدن آن به پایان رسیده است. بایوچاکتا در حال حاضر دارای ۶ غار ذخیره سازی می باشدکه مجموع ظرفیت مجاز ذخیره سازی در این غارها ۷۶ میلیون بشکه است .مطابق آخرین آمار اعلامی از سوی وزارت انرژی آمریکا موجودی نفت خام ذخیره شده در این مخازن برابر ۷/۷۳ میلیون بشکه می باشد.

۳-بیگ هیل( BIG HILL):

این سایت در ایالت تگزاس واقع شده است.بهره برداری از این سایت به سال ۱۹۹۱ باز می گردد.بیل هیگ دارای ۱۴ مغاره ذخیره سازی با مجموع ظرفیت ذخیره سازی ۱۷۰ میلون بشکه نفت خام   می باشد. براساس آخرین گزارش وزارت انرژی آمریکا موجودی نفت خام ذخیره شده در این تاسیسات برابر با۱۵۲.۵ میلیون بشکه می باشد.

۳- برایان موند(BRYAN MOUND):

سایت برایان موند در شهر برزیوریا در ایالت تگزاس قرار دارد.بهره برداری از این سایت به سال ۱۹۸۶ باز می گردد.در حال حاضر ۱۹ غار ذخیره سازی در این سایت وجود دارد که مجموع ظرفیت مجاز ذخیره سازی در این ۱۹ غار برابر با ۲۴۷.۱ میلیون بشکه نفت خام می باشد. مطابق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت انرژی آمریکا میزان نفت خام ذخیره شده در این سایت برابر با ۲۳۴ میلیون بشکه می باشد.

۴-وست هاکربری  :(WEST HACBERRY)

این سایت در ایالت لوئیزیانا در ۲۵ مایلی جنوب غربی دریاچه چالز واقع شده است. سایت وست هاکربری در سال ۱۹۸۸ عملیاتی شده است و دارای ۲۱ غار ذخیره سازی با ظرفیت مجاز۲۲۰.۴ میلیون بشکه نفت خام می باشد.موجودی این سایت در حال حاضر برابر با۱۹۴.۸ میلیون بشکه می باشد.

بررسی ابعاد و اندازه و ظرفیت ذخیره سازی ۶۰ غار موجود در این ۴ سایت به ما نشان می دهد که ظرفیت ذخیره سازی  غارها بین ۶ تا ۳۷ میلیون بشکه متغیر است. از نظر اندازه می توان گفت که یک غار معمولی با سطح مقطع استوانه ای شکل و ظرفیت ذخیره سازی  ۱۰ میلیون بشکه نفت خام دارای قطری به اندازه۶۱ متر و ۷۶۲ مترمی باشد

ازجمله دلایل اینکه چرا احداث سایت های ذخیره سازی نفت خام در خلیج مکزیک انجام گرفته است می توان گفت و جود سازهای نمکی در زیر زمین در این سواحل به منظور ایجاد مغاره های ذخیره سازی در آنها و همچنین نزدیکی این تاسیسات به دریا و اقیانوس آرام جهت پهلو گرفتن نفتکش ها در خلیج مکزیک برای تخلیه محموله های نفتی یا ارسال نفت از مخازن به سمت پهلوگاه های بارگیری به منظور عرضه نفت  به بازارهای جهانی در شرایط اضطراری می باشد. اتصال این ۴ تاسیسات به ۳ خط لوله توزیع نفت خام به نام های seaway-Texoma-Capline در سواحل خلیج مکزیک به منظور ارسال نفت خام به چند مرکز مهم پالایشی و پایانه های بارگیری دریایی ازدیگر دلایل احداث این مخازن در سواحل خلیج مکزیک می باشد.

جانمایی تاسیسات ذخیره سازی نفت خام در ایالات متحده

مزایا و محدودیت های ذخیره سازی نفت خام در مغاره های نمکی چیست؟

همانگونه که اشاره شد به دلیل آنکه نفت خام قابلیت انحلال نمک را در خود ندارد،ذخیره سازی آن در مغاره های نمکی کاملا امکان پذیر می باشد.از لحاظ ایمنی غار های ذخیره سازی از ایمنی بسیار بالایی برای انبار نفت برخودار می باشندو در هنگام وقوع جنگ ها کاملا از حملات هوایی ویا اقدامات تررویستی در امان هستند همچنین ایجاد غار های نمکی ذخیره سازی نفت بسیار مقرون به صرفه تر از ساخت مخازن فلزی بر روی سطح زمین می باشندبه گونه ای که هزینه احداث آنها ۱۰ برابر کمتر از هزینه احداث مخازن روی زمین می باشد در واقع ذخیره سازی نفت خام در غار های نمکی یکی از کم هزینه ترین راه های ذخیره سازی این سیال استراتژیک می باشد.

از دیدگاه  زیست محیطی ذخیره سازی نفت به این سبک بسیار ایمن وسازگار با محیط زیست می باشد.از دیگر مزایای این شیوه ذخیره سازی نفت آن می باشد که به دلیل وجود گرادیان دما(اختلاف دما) بین قسمت های بالایی غار و پایین آن نفت همواره در حال جابجایی و گردش بین این ۲ قسمت غار می باشد که این مزیت باعث می شود نفت با خواص کیفی ثابت در تمام نقاط مغاره ذخیره سازی، وجود داشته باشد.عدم نیاز به انجام مسائل توپوگرافی یکی دیگر مزایای ذخیره سازی نفت در مغاره های زیرزمینی نسبت به مخازن سطحی می باشد.

از جمله محدودیت هایی که ذخیره سازی نفت در مغاره های نمکی به همراه دارد این است که برداشت نفت از این مخازن با محدویت عملیاتی همراه است به عنوان نمونه میزان نفتی را که می توان از ۴ سایت ذخیره سازی ایالات متحده آمریکا در طول روز برداشت نمود برابر با ۴.۴ میلیون بشکه در روز می باشد که در صورت ذخیره حداکثری این مخازن با چنین میزان برداشتنفت در طول روز می توان بخشی از نفت مصرفی ایالات متحده آمریکا به مدت ۱۶۰ روز را تامین کرد.

کدام کشور ها استراتژی ذخیره نفت خام در خاک خود را دنبال می کنند؟

به جز آمریکا، کشورهای دیگر نیز سیاست ایجاد ذخایر استراتژیک نفت در خاک خود را دنبال کرده اند و توانسته اند برای این کار تاسیسات بسیار پیشرفته ای رانیز در خود خود مستقر سازند به عنوان مثال کشوری مثل ژاپن نیز در حدود ۵۰۰ میلیون بشکه نفت را در مخازن روی سطح زمین ذخیره کرده است. تاسیسات ساحلی شیبوشی (Shibushi) ژاپن برای این کار ساخته شده‌اند. بعد از زلزله‌ای که سال ۲۰۱۱ در این کشور رخ داد، ژاپنی‌ها تصمیم گرفتند این ذخایر را بیشتر کنند. از آن‌جا که ژاپنی‌ها از گنبدهای نمکی زیرزمینی که در آمریکا یافت می‌شود برخوردار نیستند، بنابراین مخازن گران‌قیمت تری را برای ذخیره سازی نفت خام روی زمین ساخته‌اند.

کشور هند نیز با تقلید از ایالات متحده آمریکا برای ذخیره سازی نفت خام در مغاره های نمکی زیر زمینی سیاست ذخیره سازی نفت در خاک خود را دنیال می کند به گونه ای که هند اکنون نفت خام مصرفی پالایشگاه های خود را به مدت ۸۷ روز ذخیره کرده است.اخیرا با توجه به آشفتگی های  بازارهای جهانی نفت و افت شدید قیمت نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا در این بازارها شرکت نفت آرامکو عربستان برای ذخیره سازی نفت تولیدی خود،مخازن ذخیره سازی نفت درکارناتاکا( Karnataka) هندوستان را به اجاره خود در آورده است تا بتواند ۴.۶ میلیون بشکه نفت خود را در آنجا ذخیره کند.

چین نیز یکی از کشورهایی می باشد که مدت هاست استراتژی ذخیره سازی نفت خام را دنبال می کند هدف دولت چنین از ذخیره سازی نفت خام در کشور خود تبدیل شدن به قدرت  اول اقتصادی جهان می باشد تا بتوانند با وجود انکه  ذخایر طبیعی نفت را دارا نمی باشد با ذخیره سازی نفت در مخازن خود در مواقع وقوع بحران در کشورهای صادر کننده نفت از گزند التهابات بازار های نفتی در امان باشد همچنیین ذخیره سازی نفت با حجم بسیار بالا برای یک کشور می تواند موجب تاثیر گذاری آن کشور بر قیمت نفت در بازارهای جهانی شود.چین در حال حاضر برنامه ذخیره سازی نفت به میزان ۴۷۶.۹ میلیون بشکه نفت را دنبال می کند.

از جمله کشورهای دیگری که سیاست ذخیره سازی نفت خام در مخازن استراتژیک خود را دنبال می کنند می توان به کنیا-مالاوی-آفریقای جنوبی-کره جنوبی-فیلیپین-تایوان-تایلند-روسیه-کشورهای اتحادیه اروپا مانند فرانسه ، فلاند ،آلمان، مجارستان ، دانمارک ، لهستان، اسلواکی ،اسپانیا، سوئد ،پرتغال وهلند نیز اشاره نمود که دارای انواع مخازن زیرزمینی و سطحی ذخیره سازی نفت می باشند که بررسی وضعیت موجودی نفت خام ذخیره شده در مخازن این کشور ها ازموضوعیت این نوشتار خارج می باشد و باید در مقاله ای دیگر به بررسی آن پرداخت.

ایران نیز پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تلاش های فراوانی را به ویژه طی دو دهه گذشته جهت احداث مخازن سطحی ذخیره سازی نفت خام و میعانات گازی و مشتقات نفتی  به انجام رسانیده است که از جمله این مخازن و تاسیسات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱-چهارده مخزن ذخیره سازی نفت خام در بندرگناوه با مجموع ظرفیت ۱۰ میلیون بشکه که  شامل هشت مخزن هر کدام به ظرفیت یک میلیون بشکه‌، چهار مخزن به ظرفیت هر کدام ۲۵۰ هزار بشکه و ۲ مخزن  به ظرفیت هریک ۵۰۰ هزار بشکه‌ای می باشد که در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار در نزدیکی بندر گناوه در استان بوشهر احداث شده است.

۲-مخازن نفت خام در گوره بندرگناوه به حجم۴ میلیون بشکه شامل۴ مخزن ۵۰۰هزار بشکه ای و ۲ مخزن یک میلیون بشکه ای که در حال احداث می باشد

۳-مخازن متمرکز عسلویه جهت ذخیره سازی میعانات گازی تولیدی پالایشگاه های گازی سایت۱  پارس جنوبی با ظرفیت کل ذخیره سازی۴  میلیون بشکه شامل ۸ مخزن ۵۰۰ هزار بشکه ای که در کنار این مخازن تاسیسات تلمبه خانه پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس جهت ارسال میعانات گازی فازهای عسلویه به پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بندرعباس با خط لوله ای به طول ۳۸۸ کیلومتر قرار دارد همچنین در افق توسعه ای این مخازن ارسال میعانات به پالایشگاه میعانات گازی پارس شیراز نیز در نظرگرفته شده است.

۴-طرح احداث مخازن ذخیره سازی نفت خام و میعانات گازی در جزیره قشم با مجموع ظرفیت۲۰ میلیون بشکه ذخیره سازی که اکنون در مرحله اجرا می باشد.

۵-طرح احداث ۲۰ مخزن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای نفت خام با مجموع ظرفیت ۱۰ میلیون بشکه نفت درسواحل مکران( بندر جاسک) که مراحل پایانی افتتاح این تاسیسات در حال می باشد.این پروژه یکی از استراتژیک ترین طرح های دولت جمهوری اسلامی ایران جهت انتقال نفت از تاسیسات گوره در بندرگناوه به دریایی عمان می باشد.طی این طرح ازبندر گناوه خط لوله به قطر ۴۲ اینچ با طول ۱۱۰۰ کیلومتر با ۵تلمبه خانه در مسیر انتقال، به سواحل مکران در دریای عمان کشیده شده است که بناست روزانه ۱میلیون بشکه نفت خام سبک،سنگین و فوق سنگین مناطق نفت خیز جنوب از ایستگاه پمپاژ نفت گوره در مجاورت خلیج فارس به سواحل مکران در مجاورت دریای عمان انتقال داده شود.با انجام این پروژه دولت جمهوری اسلامی ایران در آینده ای نزدیک برای صادارات نفت خود از دریای عمان استفاده خواهد کرد ودر صورت بروز هرگونه تنش در منطقه که موجب مختل شدن صادارت نفت از خلیج فارس شود، ایران می تواند نفت خود را از طریق این تاسیسات صادر نماید و از توقف صادرات نفت مصون بماند.

۶-پایانه نفتی بندرنکاء نیز با دارا بودن۹ مخزن  ۱۲۵هزار بشکه ای در مجموع توانایی ذخیره ۱۱۲۵۰۰۰ بشکه  نفت خام و مشتقات نفتی را در خود دارد.پایانه نفتی نکاء با قرارگیری در مجاورت دریای خزر نقش بسیار مهمی در انجام سوآپ نفتی بین ایران و کشورهای تولید کننده نفت در مجاورت این دریا را دارد.

۷-پایانه نفتی خارگ نیز با دارا بودن مخازن ذخیره سازی نفت خام از قبل از انقلاب اسلامی و با افزوده شدن چندین مخزن ذخیره سازی به این پایانه طی ۴۰ سال گذشته تاکنون نیز،ازظرفیت ذخیره سازی نفت خام در مخازن سطحی به میزان ۲۸ میلیون بشکه برخودار می باشد.

ایران در زمینه ذخیره سازی نفت خام در مخازن زیر زمینی و سازه های سنگی در حال انجام مطالعاتی نیز می باشد وتاکنون نقاط مستعد در کشور را برای انجام این کار شناسایی نموده است.کار امکان سنجی و انتخاب مناطق مستعد برای احداث مغاره های ذخیره سازی نفت خام، توسط اداره پژوهش و توسعه شرکت پایانه نفتی ایرانی در حال انجام است وتاکنون پیشرفتی ۹۰ درصدی را به همراه داشته است.مطابق آخرین اخبار منتشر شده توسط شرکت پایانه های نفتی در این باره، مطالعه برای ساخت مغاره های سنگی ذخیره سازی نفت خام از نظر جغرافیایی در جنوبی ترین بخش ایران و در شمال سواحل دریای عمان و خلیج فارس با مساحت ۵۶۰ هزار مربع انجام گرفته است.که ابعاد منطقه مورد بررسی،نواری به مسافت ۲۸۰۰ کیلومتر از استان های سیستان و بلوچستان تا استان خوزستان و در پهنه ای به عرض ۲۰۰ کیلومتر است و از نظر تقسیم بندی های سیاسی کشور،بخش های وسیعی از استان های سیستان،هرمزگان،بوشهر،فارس وجنوب کرمان را در بر می گیرد.